آشنایی با صنایع دستی استان کرمانشاه

کرمانشاه از قدیمی‌ترین استان‌های غربی ایران است که آب و هوایی معتدل کوهستانی دارد. اگر به کرمانشاه رفته‌ باشید می‌دانید این استان با طبیعتی دیدنی، هوایی دلچسب، غذاهای محلی‌ و صنایع دستی‌‌‌ فوق‌العاده‌اش یکی از جذاب‌ترین مقصد‌ها برای سفر است. دام‌پروری در شهرهای کرمانشاه به‌دلیل داشتن شرایط آب‌و‌هوایی مناسب یک شغل پر‌ رونق است و به همین دلیل مواد اولیه باکیفیت برای هنرنمایی استاد‌های صنایع دستی همیشه در دسترس است. در ادامه این مطلب به سراغ صنایع دستی استان کرمانشاه می‌رویم و از آن‌ها بیشتر برایتان می‌گوییم.

چرم سازی

تولید و ساخت چرم یکی از صنایع دستی پرطرفدار و با ارزش کرمانشاه است که از گذشته‌های دور در این منطقه رونق داشته است. چرم‌سازی چندین مرحله دارد و اگر بخواهید درباره آن بیشتر بدانید باید بگوییم هنرمندان کرمانشاهی مراحلی مثل آب زدن پوست، آهک زدن و عورام‌کاری، متورم کردن، نمک پاشیدن، مازوکاری، کاشی‌کاری، رنگ ریختن و صیقل‌زنی را انجام می‌دهند تا یک چرم باکیفیت و مرغوب آماده کنند.

این نکته را هم بدانید که چرم کرمانشاه از بهترین چرم‌های تولید شده در ایران است. در هنگام سفر به شهرهای این استان فرصت گردش و خرید از بازار سراجی‌ها را از دست ندهید.

چیغ بافی

عشایر کوچ‌نشین کرمانشاه یکی دیگر از وسایل مورد نیازشان را با استفاده از پشم و حصیر می‌بافند که به چیغ یا چیخ معروف است. این هنر دستی طرح و نقش‌های مختلف و رنگارنگی دارد که نگاه هر کسی را جلب می‌کند. این حصیر معمولا با عرض یک متر و نیم بافته می‌شود و عشایر از آن برای تزئین، پوشاندن، حفاظت و تقسیم فضای داخل چادرها استفاده می‌کنند.

گلیم بافی

می‌توانیم بگوییم گلیم‌بافی در بیشتر خانه‌های عشایر و روستایی کرمانشاه انجام می‌شود و یک صنایع دستی اصیل است. هنرمندان منطقه‌های هرسین، گیلان غرب، جوانرود و ریجاب سهم بیشتری در تولید این صنایع دستی دارند. برای بافت گلیم از نقش‌هایی مثل لانه گنجشک و درخت، عروسک، مار، چشمه نظامی، مرغابی، پنجه گربه، قرقره را‌ه‌راه، گل مشرفی، سوزنی، خطوط افقی‌و‌عمودی و گل ترمه استفاده می‌کنند.

نمد مالی

نمد مالی یکی از صنایع دستی قدیمی عشایر و روستایی‌های استان کرمانشاه است. نمد هم مثل بیشتر صنایع دستی این منطقه از پشم تهیه شده و برای تولید فرجی، جلیقه و کلاه نمدی به کار می‌رود. نمدهای کرمانشاه قدمتی طولانی در کنار دست‌بافته‌های دیگر دارند. بیشتر عشایر کرمانشاهی طرفدار این محصول کاربردی و جذاب‌اند و هنوز هم نمونه‌های قدیمی آن را می‌توانید در کف سیاه‌چادرها و یا به‌عنوان پوشش بر تن چوپان‌ها ببینید.

نقش‌هایی که در نمد به‌ کار می‌رود طرح‌های رنگین کمان، نیلوفر، گل، شمشیر و تپانچه، بز کوهی، جقه شاهی، درخت و گنجشک، پله، کله قوچی، تبرزین و گل ترنج است.

موج بافی

در بین صنایع دستی ارزشمند استان کرمانشاه محصولی به نام موج دیده می‌شود که از پشم خالص بافته و از آن برای پیچیدن رختخواب و یا به‌عنوان زیرانداز، فرش، رویه کرسی، پرده و بقچه استفاده می‌کنند. هنرمندان موج را بیشتر برای استفاده شخصی یا برای دوستان و اطرافیان می‌بافند. اگر به منطقه اورامانات و جوانرود سفر کنید کارگاه‌های موج‌بافی را می‌بینید که محصولات متنوعی را تولید می‌کنند و به فروش می‌رسانند. سیاه‌و‌سفید، کشکولی، تخت قرمز، چهارخانه، شطرنجی و برمالی بعضی از نقش‌های موج‌بافی‌اند.

گیوه کشی سوغات کرمانشاه

گیوه‌کشی از دیگر صنایع دستی استان کرمانشاه است. همان طور که می‌دانید گیوه نوعی پاپوش و کفش دست‌دوز قدیمی است. در گذشته رویه گیوه‌ را از نخ یا ابریشم می‌بافتند و زیره آن را از پوست گاومیش تهیه می‌کردند اما امروزه برای زیره آن از پلاستیک استفاده می‌کنند. گیوه بین محلی‌ها به کلاش معروف است و انواع مختلفی مثل دم‌پایی، گیوه عاج‌دار، پشت بسته، کفشی، جاوی، پاشنه بلند، قیصری، توری، منجوقی، حوله‌ای و ملکی دارد.

جاجیم بافی

جاجیم، یک دست‌بافته پشمی و بدون پرز،  یکی از صنایع دستی استان کرمانشاه است. اگر به بافت آن دقت کنید شباهت زیادی به گلیم دارد اما با این تفاوت که به صورت چهار تخته بافته و در آخر این قطعه‌ها به هم دوخته می‌شود. اگر به میان عشایر و روستایی‌های کرمانشاه بروید می‌بینید که جاجیم را با ذوق و علاقه می‌بافند و به‌عنوان چشم روشنی به یکدیگر هدیه می‌دهند. در گذشته از این هنر دستی برای جهیزیه نو‌عروس‌ها هم استفاده می‌شد. امروزه از جاجیم برای روانداز، بالاپوشی گرم یا زیراندازی دو رو استفاده می‌کنند.

قلم زنی 

به احتمال زیاد اگر از موزه‌هایی که آثار تاریخی را در آن نگهداری می‌کنند بازدید کرده باشید وسایلی از جنس فلز را دیده‌اید که با ظرافت روی سطح آن‌ها نقش‌های خیره‌کننده‌ای را حکاکی کرده‌اند. این هنر قلم‌زنی نام دارد و یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی کرمانشاه است. در حال حاضر استاد‌های قلم‌زن کرمانشاهی در کنار تولید این آثار با ارزش شاگردانی را هم تربیت می‌کنند تا این هنر را زنده نگه دارند. 

فلزهایی که معمولا برای قلم‌زنی استفاده می‌شود از جنس طلا، نقره، مس، برنج، ورشو و مفرغ است و با ابزارهایی مثل چکش و قلم روی این ورق‌های فلزی حکاکی می‌کنند.

پرده بافی

پرده‌بافی هنری دست‌بافت  شبیه به نساجی امروزی است که در گذشته با دستگاه موج بافی و با استفاده از نخ بافته می‌شد. روستایی‌ها و عشایر پرده‌هایی از نخ را با طرح‌های متنوع و زیبا برای تزیین خانه‌هایشان تولید می‌کردند. در حال حاضر هم اگر سری به بازارهای کرمانشاه بزنید چند کارگاه فعال پرده‌بافی سنتی را می‌توانید از نزدیک ببینید.

قالی بافی

روستایی‌های کرمانشاهی یکی دیگر از وسایل مورد نیازشان را از پشم می‌بافند که از زیباترین صنایع دستی این استان است. هنر قالی‌بافی بیشتر در روستاهای کرمانشاه مثل سنقر، صحنه، بیستون، کنگاور و دینور رواج دارد و با نقش‌هایی مثل حسین‌آباد، اکبرآباد و کیونانی، که به نام محله‌ها است، بافته می‌شود. جالب است بدانید کلمه گل بین قالی‌باف‌های کرمانشاهی به‌عنوان نقش شناخته می‌شود. اگر بخواهیم از طرح‌های پر کاربرد در این قالی برایتان نام ببریم می‌توانیم به عبداللهی، دارگل و بازوبندی اشاره کنیم که هر کدام خرده نقش‌های زیادی دارند.